Soybağının (Nesebin) Reddi DavasıSoybağı , bir kişinin ana ve babası arasındaki bağı ifade etmektedir. Çocukla ana arasındaki soybağı doğumla kurulurken, çocukla baba arasındaki soybağı ise ana ile evlilik, tanıma veya hakim kararıyla kurulur. Ayrıca evlat edinmeyle de soybağı kurulması mümkündür.
Yürürlükteki Medeni Kanunumuz, “..Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır…’’ demek suretiyle evlilik içinde doğan ya da evlilik içinde anne rahmine düşen çocukları evlilik ürünü çocuk saymakta ve bu çocukların babasının o evlilikteki koca olduğunu karine olarak kabul etmektedir ve çocuk babanın nüfusuna kaydedilir. Bu karine “babalık karinesi’’ olarak adlandırılmaktadır.
Çocuk ile baba arasında gerçek bir soybağı yoksa babalık karinesinin çürütülmesi ancak soybağının reddi davası ile mümkün olup; aşağıda yer alan bilgiler ışığında dava hakkının kim veya kimlere ait olduğu, ispat külfeti ve hak düşürücü süreler belirtilmiştir.
SOYBAĞININ REDDİ (NESEBİN REDDİ) DAVASININ TARAFLARI KİMLER?
Soybağının reddi davasını açma hakkı öncelikle koca ve çocuğa tanınmıştır. Koca ve çocuğun dava açma hakları tamamıyla birbirinden bağımsızdır.
Koca, davasını ana ve çocuğa karşı açacaktır.
Koca, gerçek bir soybağının mevcut olmadığı iddiasıyla babalık karinesini çürütmek amacıyla davasını, çocuk ve anaya karşı açacaktır. Bu durumda davacı taraf nüfusta görünen baba iken davalılar ana ve çocuk olacaktır.
Çocuk, davasını ana ve kocaya karşı açacaktır.
Soybağının reddi davasını çocuk açacak ise davasını ana ve nüfusta görünen babaya(kocaya) yöneltecektir. Çocuk için dava süreci ergin olmaması halinde farklılık gösterecektir. Ergin olmayan çocuk için soybağının reddi davası atanacak kayyım tarafından açılabilecektir. Ergin olmayan çocuğun velayetinin annede olması, anneye davayı velayeten açma yetkisi tanımamaktadır. Zira, çocuğun açacağı davada davalı taraflardan biri de ana olduğundan velayete dayalı dava açma hakkı menfaat çatışması oluşturacağından mümkün olmayacaktır. Yine ana ile çocuk arasındaki menfaat ilişkisi gereğince ananın ergin olmayan çocuğa kayyım olarak atanması da mümkün değildir.
Öte yandan, MK m. 291/f.1 hükmü, belirli şartlarda koca ve çocuk dışındaki kişilere de soybağının reddi davası açma hakkı tanımaktadır. Kocanın dava açma süresi geçmeden ölmesi, gaipliğine karar verilmesi veya sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hallerinde kocanın altsoyu (1.derece mirasçıları), ana ve baba (2.derece mirasçıları) ve baba olduğunu iddia eden kişiler de dava açabileceklerdir.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASI HANGİ MAHKEMEDE VE NEREDE AÇILIR?
Soybağının reddi davasına bakmakla görevli mahkeme Aile Mahkemeleri olup, Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Aile Mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.
Soybağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINI AÇMA SÜRESİ (HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE)
Soybağının reddi davası, koca için doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıllık hak düşürücü süreye tabidir. Anayasa Mahkemesi tarafından 25.06.2009 tarihli kararla ’’her halde doğumun üzerinden beş yıl geçmesi’’ ibaresi iptal edilmiştir. Bu halde koca, baba olmadığını öğrendiği veya ananın başka bir erkekle cinsel münasebetini öğrendiği tarihten itibaren BİR YIL içerisinde davasını açabilecektir. Öğrenme tarihinden itibaren bir yıl geçmesinden sonra açılacak davalar ise;
Ergin olmayan çocuğa atanacak kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden itibaren 1 yıl içinde davayı açmalıdır.
Çocuk, ergin olana kadar dava açmamışsa ergin olduğu tarihten itibaren en geç bir yıl içinde soybağının reddi davasını açmak zorundadır.
Diğer ilgililer ve çocuğun babası olduğunu iddia eden kişi ise kocanın ölümünü, ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden itibaren 1 yıl içinde davayı açabilirler.
Soybağının reddi davası için öngörülen hak düşürücü sürelerin geçmesi, kural olarak dava hakkının sona ermesine yol açacaksa da gecikme haklı bir nedene dayanıyorsa, bu sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren bir ay içinde dava açılabilir. Haklı sebep, davacının kusuru olmaksızın, onu zamanında dava açmaktan alıkoyan sebeplerdir.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA İSPAT
Soybağı davasının ispatında dayanılacak sebepler, çocuğun evlilik birliği içinde anne rahmine düşmesi ile evlenmeden önce yahut ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmesine göre farklılık gösterecektir.
Medeni Kanun, çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse, o evlilikteki kocanın baba olma ihtimalini çok yüksek gördüğü için babalık karinesini çürüterek soybağını reddetmek isteyen kocayı ağır ispat yükü altına sokmaktadır. Çocuk, evlilik içinde ana rahmine düşmüşse koca ile ananın cinsel ilişkisinin imkansızlığı ya da çocuğun, kocanın ana ile kurduğu cinsel ilişkiden olmasının imkansızlığının ispatı gerekmektedir. Dava aşamasında tıbbi yöntemler, kan muayenesi, DNA testi gibi yöntemlerle ispat mümkündür.
Öte yandan, soybağının reddini sağlamak için çocuğun evlenmeden önce veya fiilen ayrı yaşama sırasında ana rahmine düştüğünün ispatlanması gerekir. Fiili ayrılık hakim kararına dayanmıyorsa da, ayrı yaşama dair inandırıcı delillerin varlığı halinde soybağının reddini tıbbi yöntemler, kan muayenesi, DNA testi gibi yöntemlerle ispat etmek mümkündür.
MAHKEMECE VERİLEN SOYBAĞININ REDDİ KARARI VE SONUÇLARI
Soybağının reddi kararı yenilik doğuran hüküm niteliğindedir. Mahkemece verilen hükmün kesinleşmesiyle beraber, çocuk ile nüfusta görünen baba (koca) arasındaki soybağı geçmişe etkili olarak, çocuğun doğumu tarihinden itibaren ortadan kalkar. Çocuk doğum tarihinden itibaren baba yönünden soybağına sahip olmayan çocuk haline gelir. Çocuğun ana ile olan soybağı ise etkilenmez.
Nüfus Hizmetleri Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 23. Maddesi gereğince baba tarafından mahkeme kararı ile soybağı reddedilen çocuk, anasının bekarlık hanesine, anasının soyadı ve onun bildireceği baba adı ile tescil edilir.
