Hangi Yabancılar Göç İdaresine Gönderilir ?

Deport Nedir? Deport Edilme Sebepleri Nelerdir?

Deport, bir başka adıyla giriş yasağı, hakkında sınır dışı etme kararı verilen yabancının uyruğunda bulunduğu veya üçüncü bir ülkeye gönderilmesi ve belirli süreliğine Türkiye’ye girişinin yasaklanmasıdır. Yabancı hakkında Türkiye’ye giriş yasağı en fazla 5 yıl süreliğine konulmakta olup, ancak söz konusu yabancının kamu güvenliği ve sağlığını tehdit etmesi durumunda giriş yasağı 5 yıl daha uzatılabilir.

Hakkında sınır dışı kararı alınan yabancıya veya kanuni temsilcisine ya da vekiline, hukuki gerekçesiyle birlikte sınır dışı kararı tebliğ edilir.
Yabancı uyruklu kişi, Türkiye’ye giriş yasağı olup olmadığını sınır kapısında veya ülkesindeki Türkiye Cumhuriyeti dış temsilciliğine müracaat ederek öğrenebilir.

Deport Kararına İtiraz

Yabancılar hakkında sınır dışı kararı valilik veya il Göç İdaresi tarafından alınmakta olup, yabancının kendisine veya yasal temsilcisine tebliğ edilmektedir. Valiliğin bu kararına karşı yabancının kendisi, yasal temsilcisi veya avukatı tarafından 15 gün içinde İdare Mahkemesi’ne sınır dışı kararına itiraz konulu başvuru yapılabilir. Mahkemeye başvuru yapılması halinde, dava sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilememektedir. Ancak, aşağıdaki sebeplerden birine bağlı olarak hakkında sınır dışı kararı alınan yabancılar hakkında İdare Mahkemesi’ne itiraz başvurusu yapılsa dahi yabancı sınır dışı edilebilir.

• Yabancının terör ve(ya) suç örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi olduğu durumlarda;
• Yabancının kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehlike oluşturduğu durumlarda;
• Uluslararası kuruluşlar tarafından terör örgütü olarak tanımlanan örgüt veya kişilerle ilişkisi olduğu tespit edilen yabancılar.

Sınır Dışı Etme

Sınır dışı etme süreci, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun(YUKK) Yabancılar başlıklı İkinci Kısmının Sınır Dışı Etme başlıklı Dördüncü Bölümünde, 52 ila 60 ıncı maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Sınır Dışı Etme Kararı

YUKK’nun 54 üncü maddesinde düzenlenen sebepleri ihlal edenler hakkında uygulanır. Kanunun açık lafzı gereği bu karar sadece valiliklerce alınabilir. Sınır dışı etme kararının değerlendirme ve karar aşaması en fazla 48 saat sürer.

Sınır Dışı Etme Kararı Alınacaklar

Kanunun 54 üncü maddesinde yer alan durumlardan birinin veya bir kaçının oluşması durumunda, YUKK’nun 55 inci maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, valiliğin sınır dışı etme kararı alması zorunludur.
Aşağıda sayılanlar YUKK’nun 54 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan kimseler olup haklarında sınır dışı etme kararı alınır.

1)
a) 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler (m.54/1-a),

b) Terör örgütü veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar (m.54/1-b),
c) Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar (m.54/1-c),
ç) Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar (m.54/1-ç),
d) Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar (m.54/1-d),
e) Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler (m.54/1-e),
f) İkamet izinleri iptal edilenler (m.54/1-f),
g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler (m.54/1-g),
ğ) Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler (m.54/1-ğ),
h) Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler (m.54/1-h),
ı) Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler (m.54/1-ı),
k) Uluslararası koruma başvurusu reddedilenler, uluslararası korumadan hariçte tutulanlar, uluslararası koruma başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilenler, uluslararası koruma başvurusunu geri çekenler, uluslararası koruma başvurusu geri çekilmiş sayılanlar, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra 6458 Sayılı Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar (m.54/1-i),
j) İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar (m.54/1-j).
k) (Ek: 3/10/2016-KHK-676/36 md. ; Aynen kabul: 1/2/2018-7070/31 md.) Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler

2)

(Değişik: 3/10/2016-KHK-676/36 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7070/31 md.) Bu maddenin birinci fıkrasının (b), (d) ve (k) bentleri kapsamında oldukları değerlendirilen uluslararası koruma başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişiler hakkında uluslararası koruma işlemlerinin her aşamasında sınır dışı etme kararı alınabilir.

Sınır Dışı Etme Kararı Alınmayacaklar

54 üncü madde kapsamında olsalar dahi, aşağıdaki yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınmaz:
a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar (m.55/1-a),
b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler (m.55/1-b),
c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar (m.55/1-c),
d) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları (m.55/1-ç),
e) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları (m.55/1-d).
55 inci madde kapsamında olup olmadıklarına ilişkin değerlendirme her yabancı için ayrı ayrı yapılır. Bu yabancıların ülkede kalabilmesi için YUKK’nun 46 ncı maddesi gereği kendilerine insani ikamet izni verilebilecek olup, bu kimselerden belli bir adreste ikamet etmeleri, istenilen şekil ve sürelerde bildirimde bulunmaları da istenebilecektir.
Söz konusu durumların sona ermesi hâlinde bu yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınacaktır.

Sınır Dışı Etme Kararına Karşı Yargı Yolu

Sınır dışı etme kararı, gerekçeleriyle birlikte hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.

İnsani İkamet İzni Hangi Hallerde Verilir?

İnsani ikamet izninin verileceği haller sınırlı sayıda olmak üzere Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 46. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;

1. Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda, insani ikamet izni çocukla birlikte onun ana ve/veya babasına da verilebilecektir.
2. Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı bulunan yabancıların, Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında yahut Türkiye’den ayrılmaları mümkün görülmediğinde insani ikamet izni alabilmeleri mümkündür.
3. Kanun’un 55. maddesi uyarınca hakkında sınır dışı etme kararı alınamayacak olan yabancılar da insani ikamet izni alabilecektir.
4. Sınır dışı etme kararları ile uluslararası koruma statüsü başvurusunun kabul edilmediğine yahut geri çekilmesi veya geri çekilmiş sayılmasına ilişkin kararlara karşı yargı yoluna başvurulabilmektedir. Yargı yoluna başvuran yabancı bu başvuru sonuçlanıncaya karar insani ikamet izni ile ülkede kalabilecektir.
5. Uluslararası koruma başvurusu sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince insani ikamet izni ile oturum hakkı sahibi olması mümkündür.
6. Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancılar bakımından da insani ikamet izni düzenlenebilmektedir. Fakat bu durumda insani ikamet izni düzenlenmesinin ön şartı ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmamasıdır. Diğer ikamet izinleri ile kastedilen kısa dönem oturma izni, öğrenci oturma izni, aile ikamet izni, insan ticareti mağduru ikamet iznidir.
7. Kanunda ayrıca olağanüstü durumlarda insani ikamet izni alınabileceği düzenlenmiştir. Fakat olağanüstü durumlar ile ne kastedildiği açıklanmamıştır. Bu doğrultuda somut olayın özellikleri dikkate alınarak değerlendirme yapılacaktır.

İnsani İkamet İzni Başvurusu Nereye Yapılır?

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46. maddesi uyarınca, insani ikamet izni başvurusu, valilikler bünyesindeki il göç idarelerine yapılmalıdır. Hemen belirtmek gerekir ki; il göç idaresi müdürlüğü tarafından İçişleri Bakanlığı’nın onayı alınmak suretiyle insani ikamet izni kararı verilir.

Yine insani ikamet izni Bakanlığın onayı alınmak kaydıyla, iznin verilmesini zorunlu kılan şartlar ortadan kalktığında valiliklerce iptal edilir ve uzatılmaz.

İkamet İzinleri Arasında Geçişler

Yabancı, ikamet izni alırken esas olan gerekçenin sona ermesi halinde veya farklı bir gerekçenin ortaya çıkması durumunda, yeni kalış amacına uygun ikamet izni alabilecektir. Söz gelimi; öğrenci ikamet izni ile ülkede kalan yabancı, mezun olduktan sonra aile izni ile ikamet edebilecek; daha sonra da uzun dönem ikamet izni alabilecektir. Bu durum ikamet izinleri arasında geçiş olarak değerlendirilir.

Yine; insani ikamet izni ile ülkede kalan bir yabancı, Türk vatandaşıyla evlenmesi halinde diğer şartları da sağlamak koşuluyla aile ikamet iznine geçebilecektir. Türk vatandaşı ile evlenilmesi halinde aile ikamet izni alınabileceği gibi kanunda belirtilen şartların sağlanması halinde Evlilik Yoluyla Vatandaşlık hakkı da kazanılabilmektedir. Fakat insani ikamet izni ile ilgili bir sınır öngörülmüştür. Buna göre Kanun’un 42. maddesi uyarınca, insani ikamet izni ile ülkede kalanlar bakımından uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmaz.

İnsani İkamet İzni Alanların Adres Kayıt Sistemine Kayıt Yaptırma Zorunluluğu

Kanunda, insani ikamet izni alan yabancılara ilişkin belirli başlı yükümlülükler getirilmiştir. Bu yükümlülüklerden biri de; Adres Kayıt Sistemine (AKS) kayıt yaptırma zorunluluğudur. Buna göre; İnsani ikamet izni alan yabancılar, iznin veriliş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak zorundadır.

İnsani İkamet İzninin Verilmesi, Uzatılması veya İptali

İnsani ikamet izni işlemleri, Genel Müdürlüğün veya valiliğin talebi üzerine başlatılır. Valilik, insani ikamet izinlerinin süresi içinde, bu izinlerin verilmesine dayanak teşkil eden şartların ortadan kalkıp kalkmadığına ilişkin resen değerlendirme yapar. İnsani ikamet izni Bakanlığın onayı alınmak kaydıyla, iznin verilmesini zorunlu kılan şartlar ortadan kalktığında valiliklerce iptal edilir veya uzatılmaz. Valilik, Bakanlığın onayı doğrultusunda insani ikamet izninin iptali veya uzatılmasına ilişkin kararı, ikamet izni süresi bitmeden en geç on beş gün önce yabancıya bildirir.

İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddi ve İptali Halinde Kanun Yolu

Valilik tarafından verilen yabancının insani ikamet izni başvurusunun reddi yahut insani ikamet izninin iptali kararları; bir idari işlem niteliğindedir. Bu nedenle idare tarafından gerçekleştirilen bu idari işleme karşı iptal davası açılabilecektir. Fakat öncesinde işlemi tesis eden idareye başvurularak, ret ya da iptal işlemine karşı itiraz edilmesi mümkündür. Öte yandan idarenin bu başvuru karşısında sessiz kalması halinde otuz gün içerisinde yetkili idare mahkemesi nezdinde iptal davası açılabilecektir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

İnsani ikamet izni başvurusunun yahut uzatılması talebinin retti ile insani ikamet izninin iptaline ilişkin kararlara karşı açılan davalarda idare mahkemeleri görevlidir. Yetkili mahkeme ise, kararı veren idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. O halde, İnsani ikamet izni başvurusunun yahut uzatılması talebinin retti ile insani ikamet izninin iptaline karşı, kararı veren valiliğin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde dava açılmalıdır.

Benzer makaleler için tıklayın