Otobüs Duraklarında Kahya Olarak Çalışan İşçinin Hakları
Kahya Kimdir ?
Kahya ; Ulaşım Dairesi Başkanlığınca izin verilen ve izin verilen noktalarda sadece kendi kooperatifine ait araçların sevk, idare ve denetimini yapan kişidir. Daha basit ifadeyle otobüs ve taksi duraklarında araçların çalışmasını kontrol eden ve sevk eden kişidir.
Kahyanın Görevi
Taksi veya dolmuş gibi ulaşım araçlarını belirli bir yerde durak oluşturmasını sağlayan, onları sıraya dizen ve bu işlerden komisyon alan kişi. Kentin toplu taşıma hizmetlerini bir organizasyon altında bütünleştirmek temel ilkesine uygun olarak, Özel Halk Otobüsleri, Minibüsleri ve Dolmuş Taksilerin , ilgili belediyenin yönetim, yürütüm ve denetiminde İl sınırları dâhilinde çalıştırılması esasları ile kaidelerini kapsar.
Kâhya olarak çalışan kişi işçilik alacakları için hangi mahkemeye başvurmalıdır?
Soruya kısaca cevap vereceğiz. Ancak öncesinde bu hususta neden tereddüt olduğunu açıklayacak olursak; bağımlılık unsuru var mı yok mu şüphesi, esnaf işletmesi mi ticari işletme mi olduğu konusundaki ayrımlar konusunda yargıda yer bulan itirazlar nedeniyle kahyanın işçilik alacakları için davayı Asliye Hukuk Mahkemesinde mi yoksa İş Mahkemesinde mi açılacağı konusunda oluşmuştur.
Konuya Yargıtay net bir şekilde son noktayı koymuştur. Bakılacak olursa kâhya işçilik alacaklarını İş mahkemesinde dava ederek talep edebilecektir. İş mahkemesi, iş hukuku uyuşmazlıklarından kaynaklanan alacak, tazminat, tespit vb. iş davalarına bakmakla görevli hukuk mahkemesidir (7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu). İş mahkemesi, özel mahkeme niteliğinde olan bir ilk derece mahkemesidir. Tazminat ve işçilik alacaklarında ise öncelikle arabuluculuk yoluna başvuru yapılmış olması gerekmektedir.
Kahyanın Hakları Nelerdir ? - İşçi Alacakları ve Tazminatı Çeşitleri
İşçi alacakları, 4857 Sayılı İş Kanunu’muzda düzenlenmiş olup, işçinin, iş sözleşmesinin sona ermesi sonucunda ortaya çıkan bazı hak ve alacakları olarak tanımlanmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesi hükümlerine göre işçinin haklı nedenle işten çıkması halinde işverenin tazminat ödemesi gerekmektedir. İşçi alacaklarının tazmini için 1 Ocak 2018 tarihi itibariyle işçi alacakları ve tazminat davaları için zorunlu arabuluculuk şartı getirilmiştir. Mevzuata göre başvurucu taraf öncelikle arabulucuya başvurusunu yapacak, arabuluculuk müessesinde tarafların uzlaşamaması halinde başvurucu iş davasını açacaktır. Sonuç olarak arabuluculuk, iş davasının açılmasının ön koşulu haline getirilmiştir.
İşçi alacaklarının bir kısmı feshe bağlı alacaklar olup iş akdinin son bulmasıyla talep edilebilir kalemlerdir. İşçi alacaklarının bir kısmı ise feshe bağlı olmayıp, iş akdi feshedilmiş olsun veya olmasın işçinin hak kazandığı zaman talep edebileceği alacak kalemleridir.
Feshe bağlı işçi alacakları
Kahyanın fazla mesai yaptığı nasıl tespit edilir ?
Kahyanın fazla mesai yaptığına dair ; Otobüs şoförlerinin tanıklıkları, durak çevresindeki varsa işletmelerin sahipleri, esnaf ve bu işletmelerin SGK kayıtlı çalışanlarının tanıklıkları , varsa günlük puantaj kayıtları, dolmuş ve otobüs saat takip çizelgeleri, varsa kamera kaydı görüntüleri gibi çeşitli delillerle kahyanın fazla mesai yaptığı tespit edilebilir.
Bahşiş Usulü Toplanan Para İle Çalışan Kahya da Yine İşçi Olarak Sayılır mı ve Dava Haklarına Sahip Mi ?
Konuya ilişkin Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2014/30057 E. , 2016/2500 K. Sayılı kararına bakıldığında
“ İlgili dosyada öncesinde yerel mahkemece, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak, davacının dava dışı üçüncü kişiler tarafından işletilen halk otobüslerinin çalıştığı durak ve hatlarda sefer ve hareket planının tarafından yapıldığı, uygulama ve denetimin işletme personeli tarafından yürütüldüğü, davacının kahya olarak otobüs şoförlerinden günlük verilen bahşiş niteliğinde bir para karşılığı bu çalışmasını sürdürdüğü çalışması sırasında davalı şirkete bağlı olarak ve bu şirketin emir ve talimatı altında çalıştığına dair herhangi bir belge bulunmadığı, davacının çalıştığı tüm dönem boyunca davalıya bağlı işyerinde çalıştığına dair hiçbir sigorta kaydı, ücret bordrosu, makbuz, izin belgesi, doktor raporu, tutanak ve de yazılı belge sunamadığı, bu çerçevede hizmet akdinin en temel unsurlarından bağımlılık ilişkisinin mevcut çalışma şeklinde söz konusu olmadığı yine hizmet sözleşmesi bağlamında bu sözleşmenin temel unsurlarından ücret unsurunun 4857 sayılı İş Yasasının aradığı anlamda gerçekleşmediği, sonuç olarak davacının çalışmasının hizmet akdine değil kendine özgü fiili durumuna dayalı bir çalışma olduğu ve bu nedenle hizmet sözleşmesinden kaynaklanan işçilik alacaklarının varlığının davacı tarafça kanıtlanamadığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Ancak Yargıtay yerel mahkeme kararına karşı yapılan temyiz incelemesinde
Ancak Yargıtay yerel mahkeme kararına karşı yapılan temyiz incelemesinde "Davacının özel halk otobüs duraklarında durak denetim görevlisi olarak çalıştığı sabit olup Mahkemece yukarıda yazılı gerekçe ile taraflar arasında iş ilişkisinin bulunmadığı kabul edilmiştir. Davacı dosyaya delil olarak davalı çalışanı olduğunu gösterir kimlik kartı sunmuş olup davacının kullandığı telefon hattının da davalıya ait olduğu anlaşılmıştır. Öte yandan dinlenen davalı tanıkları duraklarda kahya olarak adlandırılan çalışanlar olduğunu doğrularken davacı tanıkları davacının davalı adına iş görüp ücret aldığını dile getirmişlerdir. Davalı şirketin şirket ortağı olan araçların toplu taşımacılık işleri ile ilgili usul ve esasları düzenlemek ve ile şirket ortakları arasında adeta bir aracı kurum işlevi görmek amacı ile hudutları dahilinde özel halk otobüsleri ile toplu taşımacılık ulaşımı ve taşımacılığını alanında faaliyet göstermek üzere kurulduğu ve üyelerinin de özel halk otobüsü taşımacılarından oluştuğu anlaşılmış olup özel halk otobüsü işletenlerin bu davalıdan ayrı düşünülmesi doğru olmayacağından dosyadaki delillere göre taraflar arasında iş ilişkisi bulunduğunun kabulü gerekirken Mahkemece uyuşmazlığın esası incelenmeli iken yazılı gerekçe ile davanın reddi hatalıdır"
Gerçekten de Yargıtay oldukça ince ve detaylı bir inceleme ile bağımlılık ilişkisinin varlığını tespit etmiş ve bu halde kahyanın işçilik alacaklarının varlığını tanımıştır.
Aklınıza takılan tüm soruları sorabilirsiniz. Yorum yapmaktan çekinmeyin.