Özel Okullar Servis Ücretlerini İade Edilecek Mi ?

Okulların kapatılmasından sonra uzaktan eğitim adı altında uygulamaya konulan birtakım etkinliklerin, online ders, mesaj uygulamaları üzerinden soru-cevap şeklinde yazışmaların borcun ifası olarak kabul edilmesinin mümkün olmadığında kuşkuya yer yoktur. Diğer bir ifadeyle bu duruma dayalı olarak karşı taraftan ifa talep edilmesi hukuken mümkün değildir.

Borç ilişkisinin sona ermesi sebebi olarak düzenleyen İfanın kısmen imkânsız hale gelmesi durumu, konu bakımından söz konusu olabileceği gibi zaman bakımından da söz konusu olabilir. Diğer bir deyişle sözleşme süresinin belli bir döneminde ifanın imkânsız hale gelmesi de mümkündür. Dolayısıyla karşılıklı-edimleri ifa edilmekteyken belli bir tarihten sözleşme süresinin sonuna kadar ifanın imkânsız hale gelmesi durumu da 137.madde kapsamında değerlendirilmelidir. Bu kapsamda servis ücretinin ödenmesi borcunun ifası da bu oranda talep edilebilecektir. Nitekim bu süreç içerisinde öğrenci okula gidememiş ve dolayısıyla servis hizmetide almamıştır.

Yargıtay 6. HD 05.02.3013 tarihli ve 2012/9490 Esas, 2013/1612 Karar, Sayılı Kararı“Eğer sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkanifa imkansızlığı,doğa olayları,kamu makamlarının engellemeleri veya üçüncü kişinin eylemleri gibi önceden kestirilemeyecek, aşılamayacak zorlayıcı nedenlerle gerçekleşmişse borçlu rizikodan sorumlu tutulamaz.
Borçlu, ifası imkânsızlaşmışsa borcundan kurtulmuş olur. Olayımızda kira alacağı talep edilen 2007 döneminde kiralanan taşınmazlarda çeltik-ekimi yasaklandığına göre, Türk Borçlar Kanunu’nun 136.maddesi gereği ifa engeli bulunmaktadır. Bu durumda mahkemece kira alacağı isteminin reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçeyle istemin kabulüne karar verilmesi doğru olmadığından, hükmün-bozulması gerekmiştir.” değerlendirmesine yer verilmiştir.

Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinin 56. maddesinde, ücret iadelerine ilişkin olarak kontenjan imkânları da gözetilerek kurum lehine bir düzenlemeye gidilmiştir. Bu çerçevede iade edilecek tutar sözleşme miktarının %90’ı olarak belirlenmiştir. Yıl içerisinde ayrılma durumunda ise kalan eğitim süresine tekabül eden ücret üzerinden değerlendirme yapılacaktır.

Kavramsal Çerçeve
Eğitim kurumunun yetkili merciler tarafından kapatılmış olmasının ifanın imkânsızlığı kavramı çerçevesinde mi yoksa ifanın aşırı derecede güç hale gelmesi kapsamında mı ele alınacağı meselesi üzerinde durulması gereken bir hukuki ayrıntıdır.

Okulun fiziki olarak kapatılması gibi bir engelin münferit bir hadise olması ihtimalinde sözleşmenin tarafı olan kurumdan borcunun ifası talep edilebilecekken eğitim-öğretim faaliyetinin tüm ülkede durdurulması halinde söz konusu ifanın talep edilmesi mümkün görünmemektedir. Kaldı ki, güç de olsa borcun ifası bir bakıma hukuken imkansız hale gelmiş olmaktadır. Dolayısıyla burada ifanın kısmen imkânsız hale gelmesi olarak nitelenmesi gereken hukuki bir durum karşımıza çıkmaktadır.

Aşırı ifa güçlüğü, öğreti ve uygulamada sözleşmeye bağlılık ilkesinin istisnası olarak kabul edilen, “işlem temelinin çökmesi” kavramıyla (Jozef Esser/Elke Schmidt, 1984:330; Prof. Dr. Kemal Tahir Gürsoy, 1950:59-60) ve Türk Medenî Kanunu’nun 2. maddesinde öngörülen dürüstlük kuralıyla ilişkilidir. (Yargıtay 3. HD 12.11.2019 tarihli, 2017/14562 Esas, 2019/9074 Karar sayılı kararı; Yargıtay 13. HD 14.10.2019 tarihli, 2018/2556 Esas, 2019/9872 Karar sayılı kararı).
İmkânsızlık durumunda borç ilişkisi sona ererken, aşırı ifa güçlüğü söz-konusu olduğundan sözleşmenin uyarlanmasını talep-etme imkanı da söz konusudur. (Hangi hallerde uyarlama talep edilebileceğine ilişkin olarak bkz. Yargıtay 13. HD 27.06.2019 tarihli ve 2019/2379 Esas, 2019/7997 Karar sayılı kararı).

Uyarlama davalarında hâkim, somut olayın özelliklerini dikkate alarak;
borçlunun ediminin artırılmasına, edim yükümlülüğünün tamamen veya kısmen kaldırılmasına ya da ifa tarzının değiştirilmesine karar vererek sözleşmenin değişen koşullara uyarlanmasını sağlamaktadır.